Pepernööt
Wenn wi den Buß- un Beddag achter uns harrn un dat güng op Advent to, denn güng bi uns to Huus dat Quarken los. „Mudder, wann backst du Pepernööt?“ Se harr gorkeen Ohr dorför, denn ehr quälten ganz annnere Sorgen. Doch dor wüssen wi Kinner nix vun. Uns güng dat üm de Pepernööt, de uns Mudder so goot backen kunn! Se harr een godes Rezept mitbröcht ut Meckelnborg. Denn se harr op den Dönkendörper Hoff deent un de Hoff harr ene düchtige Wirtschafterin mit Namen Rebin.
De verstünn wat dorvun! Doch wi Kinner müssen uns noch een beten gedulden. Weer noch nix mit Pepernööt. Un ick mütt dorto seggen, wi schreven de Johre 1926 un 28, un so mancher vun uns weet, wat disse Tall bedüüdt. Arbeitslosigkeit, Hunger, Freren un nich veel ’in de Melk to krömen’, wie man so sä.
Doch wi harrn ümmerhen een Koh, een Peerd un een poor Swien. Un dat hörte sick schon anners an. Doch dat Geld weer knapp un soveel ick ok mit mienen Melkemmer rümleep, um eenen Liter Melk to verköpen – een Liter för 23 Penning – kunnst nix loswarrn. Dat Geld weer knapp. Un de Melk weer noch 1a! Ohne Tosatz – mit een dicke Rahmschicht, wenn du se bit annern Morgen stahn leetst! Ja, ja, dat weer een ganz annere Tiet as hüüt-todaags!
Doch eenes Dags weer dat sowiet. Dat Pepernöötbacken geit los! Mudder schickt mi mit een Steenpott na Johanna Westphal bi uns gegenöver dörch den Gang – Kolonialwarenladen heet dat damals heeten. Un ick schull veer Pund Sirup, een Tüüt Hirschhornsalz, een Stück Sukkade, eene lütte Buddel Rosen- un Mandelöl, halbes Pund Mandeln, söss Pund Mehl un twee Pund Zucker halen. Hanna Westphal seggt: „Ji wöllt wull Pepernööt backen? Ob ick de wol mal to’n Probieren krieg?“
Ick verspreek ehr dat un gah mit mienen Korf af. In den langen Gang bün ick alleen. Ick kiek mi üm – keener ist to sehn. Un nu mit den Finger rin in den Sirup un – oooh, wie smeckt dat schön! Mudder steiht schon op de Deel un töövt. Un dat erste, wat se seggt: „Na, du Sirupschnut?“ So füng dat Pepernöötbacken an. Doch eene Katastrophe güng noch vörut. Dörch dat Siruplicken in ’n Gang kreeg ick Buukweh, denn bekanntlich drifft de Sirup. So schnell kunn ick gor nich lopen! Un ji mööt weeten, damals stünn’n de „Tante Meiers“ noch op den Hoff. „Ja, Straf mutt sien!“ so sä mien Mudder. „Wat nascht du ok!“ Annern Morgen weer dat sowiet. De Pepernöötdeeg wöör anrührt. As wi Kinner de Trepp vun baben dal kömen, kunnen wi dat rüken. Aber irgendwat röök dor noch anners. Wi kunnen dat nich so richtig utmaken. Denn up de grote Deel weer dat noch düster. Elektrisch Licht geev dat doch nich. Kunnst di nur dörchtasten. Wi Kinner wüssen aber, dat bi uns op de Deel de Wagen stünn, denn man kunn mit dat Fuhrwark op de Deel ropföhrn. Dat Peerd weer utspannt un güng över den Hoff in den Stall. Un de Wagen bleev stahn. Aber disse Geruch!! Pepernöötsdeeg un dat annere!!
Doch nu wöör ick dat gewohr, denn op den Wagen füng wat an to quieken. Mien Vadder harr ut Meckelnborg eenen Wagen vull lütte Farken haalt. Denn nebenbi hannelt he noch mit Veeh un köft för de Tramünner Slachters bi de lütten Lüüd in Meckelnborg dat Veeh op. So verdeente he sick een poor Groschen nebenbi. Dütmal harr he nu een poor lütte Farken, un de wull he noch Wiehnachten versilbern. Dat Stück för 25 bit 30 Mark – je nadem. Damals harr ja fast jeder in Tramünn een poor Swien un wenn kort vör Wiehnachten de Stall leer weer, müssen een poor Farken wedder rin. Un bi Otto Timmermann, Kurgartenstraat 49, kunnst welk kööpen. Un manche ward sick erinnern.
Dorher nu de Mischung: Pepernöötsdeeg un Swienschiet! Stell di vör, dissen Geruch! Aber uns hett nix dorna schaadt, wi weeren all gesund! Doch nu wedder torüch na de Pepernööt. As ick Kaffee drunken harr, seggt mien Mudder: „Otto, bring de Pepernööt hen na Bäckermeister Haase. Gah achtern rin un frag em, ob he wull de Pepernööt afbacken wull. Segg em aber, he schall den Deeg so laten wi he is. He is geschmeidig genog. He schall keen Water mehr tonehmen.“
Ja, ick bestell dat. In de Backstuuv steiht de Meister. Ick verklor em dat mit den Deeg. He kickt sick em an un seggt: „Dor weern ja schon de Müüs bi!“ „Nee“, segg ick, „dat heff ick maakt. Up den Weg hierher heff ick mi een Stück Deeg afbroken.“ „Na“, seggt de Meister, „wenn dat man goot geiht. Denn bind die man de Büxenbeen to.“ He gifft mi eenen Klaps op den Achtersen un seggt: „Bit hüüt Nahmiddag!“ As ick to Huus ankam, seggt mien Mudder: „Wat hest du denn? Du hest ja den Bäcker sien fiev Finger op de Büx!“ „Dat bün ick gor nich gewohr worrn. Dat mütt he maakt hebben, as ick rut güng.“ „Kumm, schnell afbössen un denn to School!“ „Mudder, mi is so schlecht!“ „Vun wat denn, du hest doch nix rineten.“ „Nee, nur ’n betten Deeg.“ „Aha! Ja, Straf mutt sien!“ Nu aber hen to School. In de erste Stünn: „Herr Lehrer, ich muss mal.“ In de drüdde Stunn kreeg Meister Haase Recht un mien Lehrer seggt: „Geh nach Hause! Wer weiß, was du wieder reingefressen hast!“ – To Huus geev dat Kümmeltee un warme Melk un een reine Büx. „Wie kann dat angahn?“, frag mien Mudder. De Rest keem babenrut un ick weer kuriert. „Pepernööt bruukst nich mehr“, seggt mien Mudder un de Saak weer erledigt.
As dat nahmiddags is, geev mien Mudder mi een Koppkissenbörn un seggt: „Gah hen na Meister Haase un haal de Pepernööt! Hier sünd twee Mark för ’t Afbacken, dor kümmst du wull mit ut.“ In Laden steiht Luise Haase, sien Fru. „Na, Otto, wisst du de Pepernööt halen? Denn gah man na de Backstuuv dörch, ick kam glieks.“ In de Backstuuv is noch de Konditer bi un mökt Marzipan-Pellkartüffel. – „Otto, wisst du ok een?“ „Ne“, segg ick un denk an den Morgen un de Buukwehdag. Doch de Drang un de Gier weern grötter un twee Marzipan-Pellkarttüffel landen in de Büxentasch. Na, wenn dat man goot geiht! Fru Haase kümmt un se frögt: „Hest dien Pepernööt all funnen?“ Ick segg: „Nee.“ „Na, dann wüllt wi mal sehn.“
Se kickt. „Hier“, seggt se, „twölf Bleche, Timmermann.“ Ick denk: Mensch, wat för’n Barg! „Holl dien Koppkissen up!“ seggt Luise, un Blech up Blech wandert in den Bütel. Oh, wat raschelt dat! So veel Pepernööt up eenmal! Is ja gor nich uttodenken. Doch de Meisterin röppt mi wedder in de Gegenwart torüch. „Twee Mark veerdig, för ’t Afbacken, weil du dat büst!“ „Ich heff man twee Mark.“ „Ok goot“, seggt se, „treck ick di den Rest vun den Wochenlohn af.“ Denn ick dröög morgens vör de School Semmeln ut. Se hett mi dat aber nich aftrocken, mütt ick doch seggen.
Nu aber na Huus mit de Pepernööt! Ob ick wull noch mal probieren do? Nee, lever nich! To Huus ankamen, legg ick dat Koppkissen mit de Pepernööt in de Vörstuuv op den Disch un segg to mien Mudder: „De Pepernööt sünd dor. Alle Mann rinkamen to ’n Probieren!“ Un fiev Hänn langt in den Bütel. „Ah, de sünd goot! Schön kort un so sahnig!“ Ick aber stah an de Siet un denk: Leber nich! Noch is de Büx vun hüüt Morgen nich wedder dröög. Mien Broder seggt: „Schön sünd de Pepernööt!“ Un mien Mudder grient. Ja, ji schulln man weeten! Dicht bi ’t Anröhren in de Köök, dor stünn de Rahmpott un bi ’t Kneten ümmer een Kell Rahm – dat mökt de Pepernööt so schön blank un geschmeidig.
Bi uns geiht de Achterdöör op un uns’ Nachbarin kümmt rin. Se höllt de Näs’ hoch un seggt: „Emma, hier rüükt dat so na Pepernööt, hest du backt?“ „Ja, kumm, se sünd noch abenfrisch! Kannst probeeren!“ Ok se langt in den Bütel. „Hmmm“, seggt se, „de schmeckt. Ja, ja, du kannst wull. De Rahmpott steiht ja glieks nebenan.“ Un se langt noch mal to. „De sünd sehr goot! Du kannst wull backen! Wer hett, de hett.“ Dormit is dat Probieren vörbi.
Een poor gifft Mudder mi op den Töller un seggt: „Bring se hen na Hanna Westphal.“ – Hanna Westphal brickt een Pepernööt dörch un seggt: „Schön kort, Otto. Segg dien Mudder, ick bedank mi ok. Wisst du glieks dienen Billerbagen mitnehmen?“ „Oh ja!“ Un ick dörv mi utsöken. „Hänsel un Gretel, Rotkäppchen un de Wolf oder lever Dornröschen? Kannst ok Räuber un Soldaten oder den Hampelmann to’n Utsnieden.“ Ja, wat nu – de Utwahl weer groot. An ’n leevsten vun all eenen! Aber dat güng ja nich. Annere Kinner wullen ok noch welk. Un so nöhm ick Hänsel un Gretel un ick güng stolz mit mienen Billerbagen un den leeren Töller af.
De Pepernöötbütel ward tobunnen un baben up den Kachelaben leggt, dormit se schön krosch blievt. Mudder seggt: „Wie lang se wull wohren ward? Aber dat ick dat glieks segg, backen do ick to Wiehnachten keen mehr!“ Mien Vadder liggt op den Sofa un grient. Wo he wull an denkt? An sien eegen Kinnertiet? De weer noch leeger as uns!
Ja, dat weer dat Thema Pepernööt bi uns to Huus. Is ja hüüt allens anners.
Doch noch een Letztes! Ick harr vun de Pepernööt genog. Doch as noch jeder eenmal in den Bütel griepen dee, bevör he op den Aben keem, dor leet ok bi mi de Drang nich na un fix greep ick noch mal hen un rin in de Tasch! Nu aber rut op de Straat, un dor töövten de annern Frünnen schon, un nu güng dat los mit den Sleden üm Heins Eck – dat is dor, wo nu Donitzki wahnt – un denn rin in de Vörreeg un dor kippt de Sleden üm un wi legen in ’n Schnee. Verdächtig knackte dat in miene Büxentaschen, un de Pepernööt weern to Moos. Ick faat in de Tasch: allens is Gruß! Doch wat is dat denn? Dor is ja wat Matschiges in! Un mi fallt in, dat ick twee Marzipankartüffel schenkt kregen harr. Un de harrn sick mit de Pepernööt vermischt! Dorto keem noch ’n beten Sand un noch ’n poor lütte Steen – all, wat sick in so ’n Büxentasch finden leet. Doch Schaden wullen wi nich lieden. Ick segg to mien Fründ: „Hier, hest ok ’n beten wat af.“ Un gemeinsam putzten wi dat weg. Nu aber wieder – de Vörreeg hoch, bi Blohms Eck rüm un rin in de Achterreeg. Un dor an de Eck bi Schnoor, wo de Schlachter Heinrich Matthuusen wahnt – hüüt is ja dor dat China-Restaurant – dor kreeg mi dat wedder tofaten! Un ick kann nur ropen: „Mudder, Kümmeltee!“ Un as se dormit kümmt, weer dat passiert. Ick kunn nur noch seggen: „Mudder, is to laat!“
Dit harr aber nu mien Vadder mitkreegen un he seggt: „Wat, tweemal an Dag de Büxen vull? Di will ick dat afgewöhnen.“ He kriggt mi an ’n Kanthaken, rut mit mi op den Hoff. Dor harrn wi een Pump un mien Vadder treckt mi de Büxen dal un över mien zartrosa Popo ergütt sick een iskoolen Waterstrahl. He nimmt ’n beten Stroh, wischt alles af un seggt: „Nu aber rop to Bed.“ Un tatsächlich, de Bukwehdag weern weg.
Lang, lang heff ick an disse Pepernööt dacht!
aus: Otto Timmermann vertellt …
Unser Travemünde, 2005, Heft 4/321